Wapń ? rola w organizmie
Zawartość wapnia w organizmie wynosi około 1000 g. Jest to podstawowy pierwiastek budulcowy kośćca. Prawie 99 % występuje w kościach w postaci związanej jako apatyty. Jednak pozostały 1% (czyli około 10 g) obecne jest w postaci zjonizowanej w płynie śródkomórkowym oraz pozakomórkowym, choć wydaje się to być naprawdę bardzo niewiele w porównaniu do około 990 g wbudowanych w kości, odgrywa ogromną rolę w przebiegu bardzo wielu procesów metabolicznych zachodzących w naszym organizmie. Dlatego też, wszelkie zaburzenia gospodarki wapniowej mają ogromny wpływ na stan naszego zdrowia a jego niedobór manifestuje się nie tylko osłabieniem oraz łamliwością kości ale również poważnymi zaburzeniami neurologicznymi. Stężenie wapnia w osoczu jest regulowane przede wszystkim przez parathormon, witaminę D i kalcytoninę.
Hipokalcemia
Hipokalcemia, czyli niedobór wapnia, to zmniejszenie stężenia wapnia całkowitego w surowicy krwi do wartości poniżej 2,25 mmol/l. Obniżone stężenia wapnia w surowicy krwi może być następstwem niedostatecznej podaży z pokarmami, upośledzonego wchłaniania z przewodu pokarmowego, nadmiernego odkładania się wapnia w tkankach lub kościach, nadmiernej utraty wapnia z moczem lub być wynikiem zaburzeń działania parathormonu (PTH), witaminy D, jak również może wynikać z niedoboru magnezu. Przyczyną niedoboru są też złe nawyki żywieniowe i unikanie pewnych pokarmów ze względu na występujące po ich spożyciu dolegliwości. Ważną przyczyną zmniejszenia wchłaniania wapnia jest również nadmiar fosforu, którego spożywamy zbyt wiele jedząc takie produkty jak: mięso, drób, ryby, sery żółte, ciemne pieczywo. Fosfor reaguje bowiem z wapniem, tworząc źle wchłaniany fosforan wapniowy. Na ujemny bilans wapniowy znacząco wpływa także nadmierne spożycie soli kuchennej i związane z tym zwiększone wydalanie wapnia. Jedną z częściej spotykanych przyczyn hipokalcemii jest przewlekła niewydolność nerek lub stosowanie niektórych leków, na przykład leków moczopędnych.
W warunkach fizjologicznych wapń jest wchłaniany w dwunastnicy i w jelicie cienkim. Dlatego choroby upośledzające funkcję błony śluzowej w tych narządach mogą powodować zmniejszenie jego wchłaniania. Są to takie choroby jak celiakia, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, choroba Leśniowskiego-Crohna, a także resekcja jelit oraz długotrwałe żywienie pozajelitowe.
Objawy i skutki niedoboru wapnia
Objawy i skutki niedoboru wapnia można podzielić na dwie grupy:
Neurologiczne
Objawy neurologiczne są następstwem zaburzeń czynności układu nerwowego i nerwowo-mięśniowego. Najbardziej znanymi objawami hipokalcemii są objawy nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej i tężyczki, takie jak skurcze mięśni, drętwienia ust, skurcz krtani, drgawki, zmiany psychiczne, śpiączka. Napad tężyczkowy objawia się drętwieniem i systematycznymi kurczami tonicznymi mięśni rąk (?ręka położnika?), następnie przedramion i ramion, potem twarzy (skurcz powiek, ?usta karpia?), klatki piersiowej, kończyn dolnych z zachowaniem świadomości. Ostra hipokalcemia objawia się tężyczką, zaburzeniami psychicznymi takimi jak nerwowość, depresja, psychozy, objawami kardiologicznymi – wydłużenie odstępu Q-T, zaburzenia rytmu serca, bloki przewodzenia, niewydolność serca. Przewlekła hipokalcemia jest przyczyną zmian skórnych (zmiany wypryskowe, łamliwość paznokci i włosów), zmian neurologicznych (parkinsonizm, pląsawica), zaćmy, łysienia, zaburzeń w obrębie kości śródręcza i śródstopia.
WYSTĄPIENIE TAKICH OBJAWÓW WYMAGA NATYCHMIASTOWEJ INTERWENCJI LEKARSKIEJ!!
Napad tężyczki należy przerwać niezwłocznie, podając dożylnie chlorek lub glukonian wapnia, jednocześnie rozpoczynając doustne podawanie wapnia i witaminy D.
Skutki niedoboru związane z układem kostnym
U dzieci i młodzieży niedobór wapnia prowadzi do demineralizacji tkanki kostnej, czego konsekwencją jest krzywica, deformacje kości długich, rozmiękanie kości, osłabiony rozwój motoryczny. Skutki nie leczonego odpowiednio niedoboru wapnia mogą pozostać na całe życie. U dorosłych hipokalcemia prowadzi do osteomalacji czyli choroby metabolicznej kości polegającej na ich niedostatecznej mineralizacji i zmniejszenia ich gęstości.
U osób starszych (choć nie tylko) niedobór wapnia może prowadzić do wystąpienia osteoporozy czyli stanu chorobowego charakteryzującego się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania.
Profilaktyka niedoborów wapnia
Podstawowym sposobem profilaktyki wystąpienia niedoboru wapnia w organizmie jest zapewnienie odpowiedniej jego podaży w codziennej diecie. Najlepszym źródłem wapnia w pożywieniu jest nabiał a szczególnie takie produkty jak mleko, jogurty, sery twarogi.
W razie potrzeby, w doborze optymalnej diety może pomóc dietetyk.
Jeśli podaż w diecie jest niewystarczająca, na przykład u osób z uczuleniami na białka mleka, konieczne jest uzupełnienie podaży odpowiednimi preparatami.
Najczęściej stosowane doustne preparaty wapnia to węglan wapnia i octan wapnia podawane w czasie posiłku, tak by zapewnić maksymalnie dobre wchłanianie leku. W takiej profilaktyce postępowaniu leczniczym pomocny będzie produkt Calcineff zwierający wysoką dawkę wapnia ? 400 mg lub preparat Calcineff D3K2 zawierający jeszcze większą dawkę wapnia ? 600 mg , a także 1000 IU witaminy D3.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk