Lukrecja (Glycyrrhiza) to rodzaj bylin z rodziny bobowatych (Papilionaceae). Rośliny te występują w Europie i Azji, kilka gatunków można znaleźć w Australii i na kontynentach amerykańskich. Obecnie największymi dostawcami lukrecji są Turcja, Hiszpania i Włochy, ale także Rosja i Chiny. Włosi uważają, że najlepsza lukrecja pochodzi z południowych Włoch, z Kalabrii. W kalabryjskiej miejscowości Rossano znajduje się nawet muzeum poświęcone lukrecji (museodellaliquirizia.it.)
W medycynie oraz jako roślina spożywcza wykorzystywana jest głównie lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra).
Lukrecja była znana i stosowana w celach medycznych już w starożytności. W Egipcie, Grecji i Rzymie uchodziła za bardzo skuteczny lek. Również Chińczycy znali lukrecję i wykorzystywali jej właściwości lecznicze. W starożytności, korzeniowi lukrecji i przypisywano też moce magiczne.
Do medycyny europejskiej lukrecję wprowadzono w XII w. Jej korzeń gotowano a z zagęszczonego wywaru formowano pałeczki zwane lukrecją.
W XVI i XVII wieku, botanik Hieronymus Boch oraz Pierandrea Matthioli osobisty medyk księcia Trydenty, Bernardo di Cl?s zalecali i stosowali lukrecję jako środek wykrztuśny oraz w leczeniu chorób nerek, pęcherza moczowego, żołądka oraz wątroby.
Obecnie lukrecja jest również szeroko stosowana a jej popularności świadczy fakt, że naukowcy Uniwersytetu w Würzburgu w Niemczech oraz przedstawiciele WWF uznali ją za roślinę roku 2012.
Jako surowiec farmaceutyczny stosowany jest korzeń lukrecji (Radix glycyrrhizae lub, znacznie częściej, wyciąg z tego korzenia (Extraactum glycyrrhizae).
Chemizm
Korzeń lukrecji zawiera 2,5 ? 4,0% czystej glicyryzyny.
Glicyryzyna to związek trójterpenowy zaliczany do grupy saponin. Ma charakterystyczny, słodki smak (jest około 50-krotnie słodsza od cukru). Ponadto w surowcu znajduje się wiele innych związków chemicznych, takich jak likwirytyna, związki żywicowe i goryczowe (nadające surowcowi gorzkawy smak) a także węglowodany (glukoza i sacharoza), mannitol, skrobia i małe ilości olejku lotnego.
Zastosowanie
Preparaty otrzymywane z korzenia lukrecji stosuje się w schorzeniach dróg oddechowych jako środek łagodzący podrażnienia i stany zapalne oraz jako dodatek poprawiający smak. Znacznie rzadziej stosowane są jako środek o działaniu moczopędnym i rozkurczającym. Dawniej stosowany był w leczeniu choroby wrzodowej żołądka przy niekrwawiących wrzodach. Stwierdzono też, że lukrecja hamuje czynność wydzielniczą żołądka poprzez obniżenie ilości wydzielanych soków żołądkowych nie wpływając na stężenie kwasu solnego ani na aktywność enzymatyczną.Opisywano też korzystne działanie wyciągu lukrecji na proces gojenia ran.
Jako ciekawostkę można dodać że, według współczesnych badań, wyciąg z lukrecji może hamować replikację koronawirusów.
Lukrecja w kuchni
Korzenie lukrecji możemy wykorzystywać jako dodatek aromatyzujący do soków owocowych, syropów, deserów, ciast i napoi. Pamiętać jednak należy o oszczędnym jej stosowaniu. Dodana w nadmiarze nada potrawom nieprzyjemny, gorzkawy smak (zawartość związków goryczowych i żywicowych!).
W wielu krajach popularne są cukierki z lukrecją. Można je kupić również w Polsce pod nazwą śląskie kopalnioki. Bardzo dobre są też jest też likiery (np. Sambuca) lub nalewki lukrecjowe, szczególnie lubiane we Włoszech. Korzeń tej rośliny ma działanie silnie pobudzające, więc z powodzeniem zastąpi kawę, skutecznie podnosząc ciśnienie. Lukrecja wspomaga również odchudzanie, ponieważ pobudza układ pokarmowy i przyśpiesza trawienie.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk