Streszczenie
Kamica nerkowa to schorzenie polegająca na tworzeniu nierozpuszczalnych złogów (kamieni lub piasku) w nerkach lub w pęcherzu moczowym. Przemieszczanie się tych kamieni, zwłaszcza przez cewkę moczową, powoduje bardzo silny ból zwany kolką nerkową.
Szacuje się że kamica dotyka około 10% dorosłych. W grupie tej stosunek ilościowy mężczyzn do kobiet wynosi 2?3:1. W zależności od przyczyny powstania i materiału z którego zbudowane są kamienie rozróżniamy następujące typy kamicy nerkowej: cystynowa, fosforanowa (struwitowa), szczawianowa (szczawianowo-wapniowa), moczanowa.
W zapobieganiu kamicy najważniejsze jest odpowiednie nawadnianie organizmu (ok. 2,5?3,0 l dziennie) oraz ograniczenie stosowania soli kuchennej. Zaleca się również unikanie spożywania nadmiaru mięsa, podrobów, śledzi, sardynek, czekolady, kakao, roślin strączkowych oraz zup gotowanych na wywarach mięsnych i kostnych, przypraw z glutaminianem sodu, rabarbaru, szpinaku. W pożywieniu chorego na kamicę powinny pojawić się natomiast owoce cytrusowe, soki owocowe, mleko, chudy ser i miód oraz pełnoziarniste produkty zbożowe i warzywa (ogórki, cebula, kukurydza).
Kamica nerkowa to schorzenie polegająca na tworzeniu nierozpuszczalnych złogów (kamieni lub piasku) w nerkach lub w pęcherzu moczowym. Przemieszczanie się tych kamieni, zwłaszcza przez cewkę moczową, powoduje bardzo silny ból zwany kolką nerkową. Jego nasilenie jest porównywalne tylko z bólem porodowym i bólem występującym podczas zawału serca.Szacuje się że kamica dotyka około 10% dorosłych. W grupie tej stosunek ilościowy mężczyzn do kobiet wynosi 2?3:1.
Kamica nerkowa jest schorzeniem które trapiło ludzi już w starożytności.
Pierwsza wzmianka o sposobach leczenia kamicy nerkowej pochodzi ze starożytnego Egiptu i datowana jest na rok 1550 p.n.e.
W starożytnej Grecji zajmowano się już usuwaniem kamieni moczowych, co zostało opisane w ?Chorobach nerek i pęcherza moczowego? Rufusa z Efezu W Rzymie to schorzenie opisywał Aulus Cornelius Cestius w swojej encyklopedii De Medicina. Hipokrates, jeden z prekursorów współczesnej medycyny, pisał o lekarzach nowej specjalności ? litotomistach. Zajmowali się oni właśnie usuwaniem kamieni z pęcherza moczowego.
Zalecano stosowanie wywarów z takich roślin jak rumianek, mięta, liść laurowy, mniszek lekarski. Pomagały one złagodzić przebieg i objawy kamicy nerkowej.
W średniowieczu usuwaniem kamieni zajmowali się cyrulicy i szarlatani, nie posiadający ani odpowiedniej wiedzy ani kwalifikacji.
Rokowania były bardzo złe, pacjenta czekała albo powolna śmierć spowodowana pęknięciem pęcherza moczowego albo niewydolnością nerek, co było rezultatem zamknięcia odpływu moczu przez powiększające się kamienie lub, trochę szybsza, z powodu komplikacji po operacji przeprowadzanej bardzo brutalnymi metodami, bez zachowania podstawowych zasad higieny. W obu tych przypadkach śmierć następowała w wielkich męczarniach.
Do historii medycyny wszedł przypadek holenderskiego kowala, Jana de Doot, który w skrajnej desperacji, sam wyciął sobie na żywca kamień z pęcherza moczowego i, co ważne, przeżył tę operację. Wszedł on zresztą nie tylko do historii medycyny ale również do historii sztuki, ponieważ sportretował go, wraz z wydobytym kamieniem i nożem kuchennym którym dokonał tej operacji, malarz Carel van Savoyen. Obraz można obecnie oglądać w Galerii Uniwersytetu w Lejdzie.
Carel van Savoyen – Portrait of Jan de Doot, (ok. 1650)
(Wikipedia)
Wraz z rozwojem chirurgii, operacja usuwania kamieni nerkowych stała się bezpieczniejsza, jednak nadal był to zabieg wysoce inwazyjny.
Dopiero w 1976 roku pojawiła nowa metoda przezskórnej operacji kamicy nerkowej, polegająca na nakłuciu nerki, rozszerzenie kanału wkłucia i wprowadzeniu do niej nefroskopu, przy pomocy którego kamień był kruszony i fragmentami usuwany.
Kolejnym postępem ograniczającym inwazyjność tego zabiegu było wprowadzenie metody, która polegała na kruszeniu kamieni poprzez wykorzystanie fal uderzeniowych wyzwalanych poza ustrojem chorego (lipotrypsja). Zabieg ten pierwszy raz został przeprowadzony w 1980 roku.
Przyczyny powstawania kamieni nerkowych
Kamienie moczowe mogą powstawać zarówno ze związków naturalnie normalnie występujących w moczu, jak i z tych patologicznych. Nerki odfiltrowują z krwi zbędne substancje, po czym wraz z moczem usuwają je z organizmu. W niektórych przypadkach część osadów pozostaje na dnie kielicha nerkowego. Tworzy się płytka osadowa.Jeśli sama się rozkruszy, zostanie wydalona przewodami moczowymi do pęcherza i dalej cewką moczową na zewnątrz. Jeśli zaś pozostanie, to stanie się ośrodkiem krystalizacji, który będzie się stopniowo powiększał.
Dzieje się tak, gdy stężenie związków tworzących kamienie jest wyższe od progu ich rozpuszczalności w organizmie.
Powodem tego mogą być skłonności dziedziczne, wady budowy układu moczowego, zakażenia układu moczopłciowego, stosowanie niektórych leków, niektóre choroby układu pokarmowego, długotrwałe stosowanie leków alkalizujących, zbyt niska ilość spożywanych płynów, odwodnienie, przedawkowanie witamin D3, C oraz wapnia, nieodpowiednia, zawierająca zbyt wiele mięsa, dieta. W zależności od przyczyny powstania i materiału z którego zbudowane są kamienie rozróżniamy następujące typy kamicy nerkowej: cystynowa, fosforanowa (struwitowa), szczawianowa (szczawianowo-wapniowa), moczanowa.
Zapobieganie kamicy moczowej oraz jej nawrotom
Podstawą jest odpowiednie nawadnianie organizmu (ok. 2,5?3,0 l dziennie) oraz ograniczenie stosowania soli kuchennej. Ważne jest także utrzymanie prawidłowej masy ciała poprzez odpowiednią dawkę aktywności fizycznej dostosowanej do stanu zdrowia, wieku i możliwości chorego.Korzystny efekt daje zmniejszenie alkalizacja moczu.
Pozytywne efekty na działanie układu moczowego wywierają nasiona kozieradki, ziele rdestu ptasiego, kłącze perzu, ziele skrzypu, korzeń lubczyka, łuski cebuli, ziele nawłoci.
Zaleca się unikania produktów zawierających puryny, będące surowcem do produkcji przez organizm kwasu moczowego, czyli podrobów, śledzi, sardynek, czekolady, kakao, roślin strączkowych oraz zup gotowanych na wywarach mięsnych i kostnych.
U pacjentów z kamicą szczawianową z jadłospisu powinny zostać wykluczone konserwy mięsne i rybne, produkty kiszone, mieszanki przypraw z glutaminianem sodu, rabarbar, szpinak, czekolada.
W przypadku kamicy fosforanowo-wapniowej polecane są produkty zakwaszające: mięso, wędliny, pieczywo, ryby, makarony i kasze (gryczana, jęczmienna, pęczak). Unikać z kolei należy źródeł wapnia i fosforu, do których należą m.in.: mleko i produkty mleczne, jaja, nasiona roślin strączkowych, szpinak, szczaw, alkaliczne wody mineralne.
zwiększenie spożycia warzyw bogatych w magnez. Zrezygnować trzeba natomiast z mleka, mięsa i jego przetworów, nasion roślin strączkowych, produktów zbożowych oraz podrobów.
Generalnie, pożywieniu chorego na kamicę nie powinno zabraknąć owoców cytrusowych, soków owocowych, mleka, chudego sera czy miodu, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz warzyw (ogórki, cebula, kukurydza).
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk