Streszczenie

W okresie jesienno-zimowym około 90% Polaków cierpi na niedobór witaminy D! Witamina D składa się z dwóch form, witaminy D2 (ergokalcyferol) oraz witaminy D3 (cholekalcyferol).

Dlaczego witamina D jest tak ważna dla naszego zdrowia?

-wspomaga wchłanianie wapnia i fosforu, wspomagając tym układ kostny

– pozytywnie wpływa na układ odpornościowy

-zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia

– wspomaga pracę tarczycy

Źródłami witaminy D3 są: synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych, dieta i suplementacja.

Witamina D to grupa związków rozpuszczalnych w tłuszczach. Jej najistotniejsze formy występujące w przyrodzie to ergokalcyferol, nazywany witaminą D2 oraz cholekalcyferol znany jako witamina D3. Obydwie formy witaminy D są metabolizowane w organizmie w podobny sposób i prowadzą do powstania aktywnie biologicznej postaci witaminy D czyli kalcytriolu. Czynna forma omawianej witaminy jest przenoszona do różnych narządów i tkanki tłuszczowej gdzie jest odkładana i magazynowana.

Rola witaminy D

Witamina D wykazuje wielokierunkowe działanie w organizmie człowieka. Najczęściej kojarzona jest z regulacją gospodarki wapniowo-fosforanowej co ma wpływ na rozwój i mineralizację tkanki kostnej. W przypadku niewystarczającej ilości witaminy D w organizmie, wapń nie jest całkowicie wchłaniany z pożywienia co ma istotny wpływ na układ kostny. Niedobór witaminy D u dzieci może prowadzić do krzywicy, która objawia się deformacjami kostnymi, zmniejszeniem masy kostnej i zaburzeniami mineralizacji. Natomiast u dorosłych, zwłaszcza u kobiet w ciąży i karmiących, a także u osób starszych wywołuje osteomalację (odwapnienie i rozmiękczenie kości) oraz osteoporozę, czyli zmniejszenie gęstości mineralnej kości, zaburzenia jej struktury i większą łamliwość. To z kolei wiąże się z zwiększonym ryzykiem złamań. Potencjalne korzyści w profilaktyce osteoporozy może przynieść suplementacja preparatami zawierającymi wapń, witaminy D3 i K2, np.: Calcineff D3 K2.

Przeprowadzono wiele badań potwierdzających związek pomiędzy niedoborem witaminy D a chorobami  autoimmunologicznymi, czyli takimi, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki i tkanki. Do tych przypadłości należą np.: stwardnienie rozsiane (SM), łuszczyca, choroba Hashimoto czy cukrzyca typu 1. Odpowiednia podaż witaminy D poprawia wrażliwość tkanek na insulinę i zmniejsza ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane. W przypadku osób chorych na SM stwierdzono złagodzenie dolegliwości w trakcie przebiegu choroby. Witamina D ma również istotne znaczenie w utrzymywaniu właściwego stanu skóry. Ma wpływ m.in.; na syntezę filagryny, czyli białka niezbędnego do prawidłowej budowy naskórka. W kontekście chorób układu krążenia witamina D wpływa normalizująco na kurczliwość serca z kolei jej niskie stężenie może przyczyniać się do wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Kolejną rolą przypisywaną witaminie D jest wzmocnienie funkcjonowania układu immunologicznego. Pobudza ona komórki odpornościowe organizmu do wytwarzania przeciwciał, dzięki czemu chroni organizm przed procesami zapalnymi, zmniejszając ryzyko wystąpienia infekcji i chorób. W badaniach naukowych zauważono również zależność między chorobami tarczycy a niedoborami witaminy D. Zaobserwowano, że niedobór witaminy D sprzyja stanom zapalnym tarczycy a  im większy deficyt stężenia tej witaminy, tym wyższa wartość hormonu TSH (hormon tyreotropowy) .

Źródła witaminy D

Istnieją dwa źródła dostarczania witaminy D. Pierwsze z nich powstaje w skórze, natomiast drugim źródłem jest żywność. Najbardziej wydajnym procesem powstawania witaminy D3 jest synteza skórna w wyniku działania promieniowania słonecznego UVB. Proces ten  zależy od wielu czynników takich jak: stopień nasłonecznienia, pora dnia i pora roku, eksponowana część ciała, karnacja skóry, masa ciała, ilość tkanki tłuszczowej oraz szerokość geograficzna i stopień zanieczyszczenia powietrza.

W cholekalcyferol (D3) bogate są produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak tłuste ryby morskie (węgorz, makrela, śledź, łosoś, sardynki, tuńczyk), oleje rybie (tran), żółtko jaja kurzego, wątróbka, masło,  sery żółte, margaryny fortyfikowane w witaminę D. Mniej wydajną formą jest ergokalcyferol (D2), który występuje w produktach pochodzenia roślinnego, drożdżach i grzybach (borowiki, pieczarki, grzyby Shiitake). Witamina D wchłaniana jest z produktów spożywczych w jelicie cienkim w obecności kwasów tłuszczowych. Warto zaznaczyć, iż dieta dostarcza jedynie 10?20% dziennego zapotrzebowania na tę witaminę, dlatego zalecana jest suplementacja.

Badanie poziomu witaminy D w organizmie

Zbadanie poziomu witaminy D3 jest kluczowe w przypadku rozpoczęcia suplementacji. Poziom witaminy D można zbadać przez oddanie próbki krwi i pomiar stężenia 25(OH)D w surowicy krwi. Poziom który jest rekomendowany to stężenie w granicach >30?50 ng/ml (nanogram/mililitr).

Zakresy stężeń 25(OH)D w surowicy krwi

<20 ng/ml

   deficyt

20-30 ng/ml

   niedobór

30-50 ng/ml

   optymalne stężenie

50-100 ng/ml

   wysokie stężenie

> 100 ng/ml

   toksyczne stężenie                                                                                  


Bibliografia

  • Szeja N., Witamina D jako związek o działaniu plejotropowym ? przegląd aktualnych badań, Pomeranian J Life Sci 2017;63(4):128-134
  • Gruber B. M., Fenomen witaminy D,  Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; tom 69: 127-139
  • Wiśniewski P., Nessler J., Witamina D a układ krążenia, Kardiol. Inwazyjna 2016; 11 (5): 62?68
  • Normy żywienia dla populacji Polski, Jarosz M. i wsp.,  Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego ? Państwowy Zakład Higieny, 2020